زير ساختهای روبنائی تجارت الکترونيک در ايران - قسمت اول

  سخن از تجارت الکترونيک است و موانع و مشکلات پياده سازي آن در ايران. به نظر می رسد خواننده می بايست با يک سری دلايل و بهانه هائی که حکايت از عدم امکان وجود تجارت الکترونيک در ايران است مواجه شود. نبود ساختار بانکی مناسب، نبود زير ساخت های حفاظتی و امنيتي، نبود امکانات ارتباطی سريع با شبکه اينترنت و صدها دليل و برهان ديگر که ثابت می کند ما نمی توانيم تجارت الکترونيکی داشته باشيم.

  هرچند خيلی از اين ها درست است و ما هم واقعا نمی توانيم تجارت الکترونيک داشته باشيم ولی سوال اين جاست که اگر همين امروز تمام اين موانع حل شوند، سيستم بانکی اصلاح شود و همين فردا همه مردم يک کارت اعتباری، مثلا "خريد کارت" داشته باشند، آيا ما صاحب تجارت الکترونيک می شويم؟ اگر در جواب اين سوال شک داريد به شما کمک می کنم.

  قبل از پرداختن به يک مثال ساده از يک فرايند ساده تجارت الکترونيک، بايد اين توضيح را اضافه کنم که موضوع تجارت الکترونيک، بسيار گسترده است و وقتي که از اين اصطلاح استفاده مي کنيم بايد حتما مشخص کنيم در کدام حوزه مي خواهيم صحبت کنيم. مثلا ممکن است بگوئيد حتي يک سايت ساده وب نيز مي تواند شروع تجارت الکترونيک محسوب شود و يا فروش کالا و محصولات را نشانه تجارت الکترونيک بدانيم. حتي ارتباط هاي تجاري پيچيده بين شرکتها نيز تجارت الکترونيک است. خريد و فروش سهام، شرکت در مناقصه ها، تبليغات کالا و محصولات نيز از ديگر حوزه هاي تجارت الکترونيک هستند. ممکن است منظور ما همه اينها و يا برخي از اينها باشد. آنچه در اين مقاله مورد نظر من است، فرايندي ساده است که سالها در کشورهاي اروپائي و آمريکائي در حال استفاده است و تمام زير و بم آن شناخته شده مي باشد و آن، خريد کالا و خدمات از طريق شبکه اينترنت مي باشد.

  بر مي گرديم به ادامه بحث. شما که اين مدت با اينترنت کار کرده ايد و بسياری سايتها را ديده ايد. امروز تصميم می گيريد برای تولد پسرتان يک Xbox خريداری کنيد. مثال Xbox را به اين خاطر انتخاب کردم چون خيلي شناخته شده است و خيلي از مردم در مدت زمان شروع سال نو ميلادي، در روزنامه هاي مختلف خبرهاي زيادي در مورد افزايش فروش اين نوع بازيها توسط اينترنت را خوانده اند. اين يک نوع کامپيوتر است که مخصوص بازي کردن ساخته شده. به تلويزيون متصل مي شود و انواع بازيها با کيفيت بسيار بالا را ارائه مي دهد. شما براي خريد، پول داريد، کارت اعتباری هم داريد، ارتباط مناسب اينترنت هم داريد، به امنيت اطلاعات هم اعتماد داريد و می دانيد که شماره کارت اعتباری شما لو نخواهد رفت، خوب، آيا سايت ايرانی را می شناسيد که همين الان بتوان آخرين قيمت روز Xbox را در آن يافت، اطلاعات فنی اين دستگاه را مطالعه کرد، با ساير دستگاههای مشابه مقايسه کرد، آنرا انتخاب کرد و در سبد خريد قرار داد، سفارش داد و خريداری کرد و شب ساعت 8 درب منزل آنرا دريافت کرد؟ نيازی نيست زياد فکر کنيد، جواب اين سوال منفی است يعنی در حاليکه نمونه چنين سايتی در کشورهای آمريکايي و اروپايي به هزاران عدد می رسد (کافي است در گوگل جستجو کنيد، حدود يک ميليون سايت در زمينه خريد Xbox پيدا مي کنيد)، در ايران چنين سايتی وجود ندارد.

  البته سايتهائی هستند که در زمينه های خاصی به ارائه قيمت کالاها می پردازند و شما می توانيد سفارش دهيد ولی يک فرايند کامل خريد online، قيمتهای کاملا به روز و شامل تنوع بالای محصولات، امکان بررسي مشخصه هاي فني و امکان مقايسه قيمتها وجود ندارد. حالا فرض می کنيم چنين سايت يا سايتهائی در ايران وجود داشته باشند. يعنی صدها سايت فارسی که اطلاعات آنها به روز است و شما می توانيد از طريق کارت اعتباری خود خريد کنيد و در زمان مناسب کالا را تحويل بگيريد، ولی شما از وجود چنين سايتی خبر نداريد. حال راه حل چيست؟ به شب نزديک می شويد و بايد هديه تولد پسرتان را زودتر خريداری کنيد. اولين راه برای پيدا کردن سايتهای فروشگاهی مراجعه به کتاب هاي زرد است که بصورت online، ارائه می شوند. به کدام سايت ايرانی مراجعه می کنيد که ليست کامل و قابل جستجوئی از فروشگاههای الکترونيکی ايرانی را در اختيار شما بگذارد؟ کار سختی است چون چنين سايتهائی يا وجود ندارند و يا اينکه خيلی ضعيف هستند. اکثرا به لينکستان هايی بر می خوريد که بايد روی همه لينکها کليک کنيد تا به هدف برسيد. نه، اين راه مناسبی نيست، شما برای هر دقيقه ارتباط و هر کيلو بايت اطلاعات داريد هزينه می کنيد و اصلا هم حوصله نداريد سايتهای شخصی مختلفی که هر کدام صدها کيلو بايت هستند و زمان زيادی طول می کشد تا ظاهر شوند را بازديد کنيد. شما می خواهيد فقط روی نام فروشگاهی که Xbox می فروشد کليک کنيد چون شما کاربر حرفه ای اينترنت هستيد. خوب، پس چه بايد کرد؟ راه ديگر مراجعه به موتورهای جستجوی اينترنت است تا از طريق آنها بتوانيد سايت فروشگاه مورد نظرتان را پيدا کنيد.

  اولين سايتی که به آن مراجعه می کنيد Yahoo يا Google است. در قسمت search، کلمه مورد نظرتان را تايپ می کنيد. بگذاريد کلمه "Xbox online shop" را انتخاب کنيم، کليک می کنيم و منتظر می مانيم. ليست سايتهائی که چنين کلمه اي در آن يافت شده ظاهر می شود حدود 300000 سايت پيدا شده است. اولين آن TopShop است، بعدی Adicor است، سومی GameWaveHouse است. به شما قول می دهم نه در صفحه اول و نه حتی در صفحه دهم اين ليست، سايت ايرانی پيدا نخواهيد کرد. پس بهتر است دنبال کلمه ديگری جستجو کنيم مثلا “Iran Xbox online shop” . در اين حالت، چند سايت در ليست موتور جستجو پيدا مي شود ولي زياد خوش بين نباشيد چون حتی يک مورد از اطلاعاتي که پيدا شده است در مورد موضوع مورد جستجوی شما نيست. همگی فقط شامل کلمات مورد نظر شما هستند ولی در مورد موضوع مورد جستجو نيستند.

  ديگر اوضاع پيچيده شده است. چگونه است که با وجود آماده بودن تمام مسائل زير بنائی، حتی بحث فرهنگی که در اين مثال، فرد مورد نظر فرهنگ استفاده و خريد از طريق اينترنت را نيز دارا است، پس چرا در يک فرايند ساده تجارت الکترونيک، شايد هم بتوان گفت ساده ترين فرايند، ناموفق است؟ آيا جواب اين نيست که علاوه بر زير ساختها، مسائل روبنائی که خيلی هم ساده بنظر می رسند نيز نقش بسيار مهمی در اين زمينه دارند و بايد به آنها توجه کرد؟ يعنی هيچگاه فکر کرده بوديد که يک موضوع ساده مثل حضور سايت در موتورهای جستجو می تواند اينقدر مهم باشد؟ فکر می کرديد اين مسئله از يک سری توصيه های فنی برای بهينه سازی سايت ها برای موتورهای جستجو فراتر است و حتي در موفقيت يا عدم موفقيت مدل تجارت الکترونيک موثر است؟

ادامه دارد...